Wrâld oarloch yn Fryslân
oorlog geschiedenis van friesland
Melkstaking
Op donderdag 29 april 1943 brengt Friedrich Christiansen, een bevelhebber van Duitse troepen in Nederland, het hele land in rep en roer. Op die verdrietige dag stuurde hij een brief aan alle dagbladen waar hij bekend maakte dat de voormalige Nederlandse militairen, die in mei 1940 in dienst waren voor het Nederlandse leger, in krijgsgevangenschap zouden worden weggevoerd. het ging om een groep van ongeveer 260.000 man. de reden die werd gegeven was dat velen van hen 'door onveranderde onverantwoordelijke aanstichters' zich vijandig hebben gedragen tegenover het Duitse bezettingsleger.
de staking kwam niet helemaal onverwacht. In de eerste maanden van 1943 was de spanning in de Nederlandse samenleving erg toegenomen. Dit was vooral een gevolg van de ontwikkelingen aan de Europese fronten. Duitsland moest voor het eerst terrein weer geven. Een ander voorteken was de Tweede Slag om El Alamein, ergens anders was van orde dat het Duitse leger zich overgaf in Stalingrad, begin februari in 1943. Tweehonderdduizend soldaten vonden de dood of werden in krijgsgevangenschap weggevoerd. De gevolgen waren drastisch
De gaten in de Duitse oorlogsmachine moesten worden opgevuld. Dit gebeurde door werkende mannen en jongens in Duitsland op te roepen voor dienst. Dat zorgde op zijn beurt voor een groot tekort aan arbeidskrachten. Dit tekort probeerden ze aan te vullen met werkkrachten uit de bezette gebieden. In Nederland vonden alleen in februari '43 razzia's plaats. En op 11 maart volgde de verordening voor het Hoger Onderwijs. De studenten moesten een loyaliteitsverklaring tekenen en zich verplichten om na de studie een jaar in Duitsland te gaan werken.
In geen enkele provincie is gedurende de laatste dagen van april 1943 de beroering zo sterk en zo algemeen geweest als in Friesland. Slechts hier is de staking inderdaad volkszaak geworden.
Fabrieksarbeiders stakten, winkels sloten hun deuren en boeren besloten geen melk meer te leveren aan fabrieken. Een belangrijk moment in de Friese stakingsgeschiedenis was de vrijdagsmarkt op 30 april in Leeuwarden. Boeren en vrachtrijders kwamen uit de hele provincie naar de Friese hoofdstad en waren er getuige van de vele stakingen.
De april-meistaking wert in Friesland ook vaak aangeduid als de melkstaking. De volgende cijfers van de melkaanvoer bij coöperatieve zuivelfabrieken spreken wat dat betreft duidelijke taal:
28 april 1.068.336 liter
29 april 1.094.684 liter
30 april 719.905 liter
1 mei 126.960 liter
2 mei 328.113 liter
3 mei 459.991 liter
4 mei 798.703 liter
5 mei 1.117.308 liter.
oorlog boven friesland
Op dezelfde dag dat het bombardement op Rotterdam plaatsvond, landde het eerste Duitse vliegtuig op het Leeuwarder vliegveld. 'Wij gaan van dit voetbalveldje een echte Fliegerhorst maken' sprak één van de officieren die uit het vliegtuig stapte. En dat hebben ze gedaan.
Na de inval op 10 mei 1940 en de de Nederlandse overgave vijf dagen later begonnen de Duitsers meteen met de bouw van hangars, startbanen en werkplaatsen. In de tweede helft van het jaar werkten meer dan 7000 Friezen op het veld. Velen van hen waren lange tijd werkloos geweest.
In de zomer van 1940 werden de eerste mensen geplaatst op de vlieghaven Leeuwaden
Aalbert Aalberts vond op 30 juli de dood en twee dagen later werd een Duitse jager van het type Messerschmitt 109, neergehaald. De piloot en een hoge officier, sneuvelde en werd op de Noorderbegraafplaats te Leeuwarden begraven. Tijdens de winter van 1940/1941 namen bommenwerpers deel aan de vele aanvallen op Engeland en in deze winter werd de Nachtjagd, die tot dan toe nog in haar kinderschoenen had gestaan, verder ontwikkeld.
Op Terschelling, Schiermonnikoog en bij Sondel werden radarinstallaties gebouwd en ergens anders in de provincie en op de eilanden werd FLAK gestationeerd.(Flak staantde voor Flugabwehrkanone)
Het bombarderen van industriegebieden en historische steden gebeurde door beide partijen. Omdat de Duitse steden Emden, Wilhelmshaven, Bremen en Hamburg regelmatig het doelwit van de Royal Air Force waren, was er veel luchtverkeer boven Friesland.
Boven Friesland en de omliggende wateren gingen tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan vierhonderd geallieerde vliegtuigen verloren. in de eerste oorlogsjaren vonden deze ongelukken in de lucht vooral 's nachts plaats, omdat de Royal Air Force in het donker bombardeerde. Toen de Amerikanen zich in 1943 in de luchtstrijd mengden, werden er ook bij helder daglicht felle luchtgevechten boven de provincie gevoerd die je kon zien. Soms stortten op één dag meerdere vliegtuigen neer.
Op 27 januari 1943 voerde de Amerikaanse luchtmacht hun eerste missie richting het Europese continent uit. Wilhelmshaven was die dag het doel. Boven Nederland verdwaalden ze en tussen Harlingen en Terschelling werden ze aangevallen door Focke Wulf's van Jagd Geschwader 1. Aan beide kanten vielen doden. Twee B-24's werden neergeschoten. dit heeft Negentien vliegers hun leven gekost.
veilige haven friesland
Al op de dag van de Duitse inval kreeg Leeuwarden te maken met evacués. Het ging om een groep van zo'n zevenhonderdvijftig joodse vluchtelingen die tot de 10de van mei 1940 onderdak hadden gekregen in het kamp Westerbork.
Vooroorlogse plannen hadden ingeval van een Duitse inval voorzien in evacuatie van de groep naar Zeeland, maar die zou pas mogen plaatsvinden nadat de vijandelijkheden waren gestart. In de ochtend van die eerste oorlogsdag wachtten de vluchtelingen op het station van Hooghalen op vervoer toen ze te horen kregen dat de spoorbrug bij Zwolle was opgeblazen. Daarmee was de weg naar het zuiden afgesneden. Zodoende werd als nieuwe bestemming Leeuwarden gekozen.
Met gebruikmaking van kleine logementjes en van de joodse school werd toen het huisvestingsprobleem opgelost.' Een paar weken na de capitulatie keerden de joden terug naar Westerbork.
monumenten van de oorlog
verzetsmonument rechts
Dit monument herdenkt het verzet in de Tweede Wereld
Plaquette Royal Canadian Dragoons Leeuwarden links boven
dit Plaquette is ingemetseld in de muur van het Stadskantoor van Leeuwarden.
vliegbazis leeuwarden van uit de lucht midden
informatie hierover heb je als het goed is al gevonden maar
kun je vinden bij oorlog boven friesland
blokhuispoort de oude gevankenis in leeuwarden is
is momenteel een studie locatie door de bieblioteek die er
in zit en door alle workshops die er gegeven worden. links onder